De geschiedenis van Nieuwlande, deze jonge veenkolonie, is ontstaan in de tweede helft van de negentiende eeuw. Men sprak toen nog van Zwinderscheveen en later van het Zwinderscheveld, ongeveer twaalf kilometer van Hoogeveen. De oorspronkelijke bewoners waren voornamelijk veenarbeiders. Na het afgraven van het veen
werd het land in cultuur gebracht voor landbouw en veeteelt, vooral door Groninger boeren. De werkloos geworden veenarbeiders werden landarbeider of ze trokken naar de textielfabrieken in Twente. Vroeger was men heel plaatselijk gericht en afhankelijk van voorzieningen in het dorp zelf. Zo waren er drie kruideniers, twee bakkers, een smederij, twee timmerwerkplaatsen, een schoenmaker, een textielwinkel en nog
veel meer. Ook het verenigingsleven bloeide volop. Televisie was er (nog) niet en voor ontspanning was men dus aangewezen op elkaar.
De evangelist, zendeling en bijbelcolporteur Cornelis Taanman stichtte in 1894 een evangelisatiestation in het Zwinderscheveld. Hij was uitgezonden door de Nederlandsche Evangelisch-Protestantsche Vereeniging, die overal in het land evangelisten aan het werk had.
Taanman werkte niet alleen in Nieuwlande, maar ook in Hoogeveen, Echten, Ruinen, Fort, Meppel, Stuifzand en Kerkenveld. De veenarbeiders waren in meerderheid hervormd. Voor de kerkgang moesten ze naar Hollandscheveld. Maar als ze zes dagen hard geploeterd hadden in het veen, lokte het niet om op zondag de lange wandeling te maken naar Hollandscheveld. Vandaar dat er behoefte kwam aan een eigen plaats van samenkomst.
De kinderen van de zondagsschool en de ouderen voor de kerkdiensten kwamen rond 1894 bij elkaar in de woning van Faken. Deze was onderdeel van de zogenaamde ’dubbele kamers’ van ’t Singeltje, een rijtje meergezinswoningen aan het Oostopgaande.
Taanman woonde in Nieuweroord, later in Hoogeveen en kwam altijd lopend naar Nieuwlande. Over opkomst in de armoedige ruimte had hij niet te klagen. De hervormde gemeente in Oosterhesselen was niet blij met evangelisatiewerk in het veengebied, wat zij zagen als ’kerkje spelen’.
Opgericht werd de Vereniging voor Evangelisatie te Oosterhesselen. Dit was een hechte groep mensen die gezamenlijk in 1895 aan het Dwarsgat de eerste houten kapel bouwden, die de naam Bethel (Huis van God) kreeg.
De grond waarop de kapel werd gebouwd, was geschonken door de vervener Harm Bruins Slot. Arend van der Weide (Nienen Aorend) was jarenlang koster van de kapel. Hij zorgde ook voor kooltjes vuur voor de stoven van de vrouwen, toen er in de kapel nog geen verwarming was. Bekende namen in de kerkenraad van die eerste jaren waren Hendrik Booij, Hendrik Schonewille en Willem Zwiers.
Na ruim twintig jaar werd de houten kapel afgebroken en kreeg men een stenen gebouw, dat in 1934 met een torentje werd bekroond. In 1896 werd Taanman overgeplaatst naar Deventer. Een van zijn helpers, W. Dijksma,was al vanaf 1893 de eerste officiële voorganger van de evangelisatie. Hij bleef hier tot 1904 en verrichtte met grote zelfopoffering ook belangrijk sociaal werk onder de veenarbeiders.
In 1905 kwam Anthonij Hellendoorn, die bleef tot 1914.
Hij had veel schriftelijke contacten met het gemeentebestuur. Voor ’zijn’ mensen, van wie de meeste niet konden lezen of schrijven , bepleitte hij vermindering of vrijstelling van belasting of schoolgeld. Hij was de initiatiefnemer tot aanleg van een begraafplaats in Geesbrug. Na hem kwam Dirk Spoel die tot 1928 actief was in Nieuwlande. Spoel werd bekend door wat hij vertelde op een bijeenkomst van godsdienstonderwijzers en evangelisten in 1916.
De naam Nieuwlande was nog niet in zwang. Men sprak over het Zwinderscheveld. Over de bevolking zei Spoel: ’Eenvoudige mensen, een 50 of 100 jaar misschien ten achter in beschaving en ontwikkeling, goed kerks over het algemeen, goed orthodox met een weinige neiging naar het mystieke’. Als voorbeeld van dit laatste verhaalt hij over het merkwaardige gebruik van het aanzeggen aan de bijen, als er iemand is overleden.
Twaalf voorgangers heeft men in Nieuwlande gehad in een periode van 110 jaar. Hans Lowijs is de dertiende, zij het als deeltijdpastor. Na Spoel kwamen: H. Wortman (1928-1931), F. Eppinga (1931-1946), T. Schaap (1946-1958), ds. E. Bosma (1958-1967), ds. H. Steenstra (1968-1974), ds. G. Breier (1974-1978), A. Schaper (1979-1988), de heer Van Kranenburg (1988-1993) en K. Hof (1995-2002). Ook werd er nogal eens gepreekt door meester C.J. van Oostenrijk, het hoofd van de school aan de Perebomenweg. Van Oostenrijk was
bevoegd om te preken omdat hij de akte godsdienst had.
In 1964 werd de oude kapel vervangen door de huidige kerk. De hervormde gemeente Bethel is een zogenaamde afstandsevangelisatie binnen de Nederlandse Hervormde kerk. Het is dus geen zelfstandige kerk, maar men onderschrijft en volgt wel de Kerkorde. Nieuwlande is een overwegend confessioneel hervormde gemeente met een ledental van tegen de 550 waarvan 164 personen belijdend lid zijn.
Kerkelijk is het ingedeeld als wijk II van de gemeente in Hollandscheveld. Wijk I is de
hervormde evangelisatievereniging Geesbrug. Gezamenlijk vormen deze drie gemeenten de gemeente Groot Hollandscheveld.
De kerkenraad van Bethel moet worden gezien als een deel van de kerkenraad in Hollandscheveld.
Met dank aan :
Jan van der Sleen 2009
Na het afscheid van Hans Lowijs in juni 2018 ging de Protestantse Evangelisatie Nieuwlande op zoek naar een nieuwe voorganger. Bijna een jaar later, om precies te zijn op zondag 12 mei 2019, werd Ds. J.C.M. Teding van Berkhout-Fabius bevestigd als voorganger in de gemeente in Nieuwlande door Ds. M.Peschar, destijds voorganger van de Hervormde Kerk Hollandscheveld.
In verband met de lange achternaam werd de nieuwe voorganger aangeduid met Ds. Berkhout. Ze ging voortvarend aan de slag in de gemeente, belde gemeenteleden op en vroeg of ze op bezoek mocht komen. Vrijwel alle leden heeft ze gesproken of bezocht in haar eerste jaar als predikant in Nieuwlande. Toen brak de Coronapandemie uit en de kerkenraad stond voor moeilijke beslissingen. Een tijd lang is de kerk dicht geweest. Dicht! Zelfs in oorlogstijd was de kerk nooit dicht geweest. Een bizarre situatie. Er werd besloten om diensten op te nemen en uit te zenden via Youtube om op die manier toch het evangelie te blijven verkondigen.
Qua pastoraat ging Ds. Berkhout onverstoorbaar door, mensen werden gebeld om te vragen hoe het ging, bezoeken werden tijdelijk niet afgelegd, maar gelukkig kon na verloop van tijd het bezoekwerk langzaamaan weer opgepakt worden. Naast het voorgaan in de zondagse erediensten heeft Ds. Berkhout ook doopdiensten en rouwdiensten mogen begeleiden. Verder kwam ze tijdens het winterwerk één keer per maand samen met een aantal gemeenteleden in de Bijbelkring.
Op 9 juli 2023 hebben we in de eredienst afscheid genomen van Ds. Berkhout als voorganger van onze gemeente. Omdat ze in de loop van 2023 de pensioengerechtigde leeftijd bereikt, wilde ze het rustiger aan doen en het werk in onze gemeente neerleggen. Haar werk in een andere gemeente zet ze nog een tijdje voort. We zijn God dankbaar dat we Ds. Berkhout ruim vier jaar als voorganger in ons midden mochten hebben. Momenteel is onze gemeente vacant en zullen we op zoek gaan naar een nieuwe voorganger.
met dank aan:
Simone Benjamins